DWUJĘZYCZNOŚĆ W PRZEDSZKOLU

dr Natalia Bobryk-Deryło

Obecnie wiele przedszkoli w Polsce, zwłaszcza w dużych miastach, oferuje nauczanie określanie przez nie jako językowe lub dwujęzyczne. Wokół samego terminu dwujęzyczności czy nauczania dwujęzycznego narosło sporo mitów i nieporozumień, zaś rodzić poszukujący najlepszego miejsca dla swej pociechy może łatwo zagubić się w gąszczu ofert.

Co zatem oznacza nauczanie dwujęzyczne i jakie warunki powinno spełniać przedszkole które tak się określa?

Aby zapewnić warunki zapewnienia prawdziwej dwujęzyczności w przedszkolu potrzebny jest regularny, codzienny kontakt z rodowitym użytkownikiem (native speakerem) danego języka w wymiarze pełnym (early total immersion) lub wystarczającym, definiowanym jako minimum 4 godziny dziennie (early partial immersion). Zatem placówki oferujące codzienne zajęcia z native speakerem, który wchodzi do grupy na zajęcia, ale poza zajęciami nie przybywa z dziećmi, lub robi to w mniejszym wymiarze godzin, nie są przedszkolami dwujęzycznymi. Nie są nimi również przedszkola gdzie nauczyciel polskojęzyczny „przełącza się” pomiędzy językami, czasami mówiąc do dzieci po polsku, a czasami w innym języku.

Dzięki warunkom powyżej – kilkugodzinny kontakt z rodowitym użytkownikiem danego języka, połączony z komunikacją z tą osobą we wszystkich codziennych sytuacjach – możliwe jest osiągnięcie przez dziecko dwujęzyczności, czyli zdolności posługiwania się językiem obcym w takim samym stopniu jak językiem ojczystym.

Warunkiem jest rozpoczęcie edukacji dwujęzycznej jak najwcześniej, najpóźniej około 4. roku życia. Należy dodać, że istotna jest tu autentyczna komunikacja z osobą, którą dziecko lubi i której ufa, i z którą chce się komunikować – czyli właśnie ulubiona nauczycielka w przedszkolu, której maluch na pewno ma wiele do opowiedzenia. Nie łudźmy się więc, że kilka godzin kontaktu z językiem w formie bajek (pomijając już szkodliwość kontaktu z elektroniką w takim wymiarze) zapewni nam ten sam efekt!

W nauczaniu dwujęzycznym małych dzieci bardzo istotne jest też zapewnienie bezpiecznego otoczenia, atmosfery zrozumienia i życzliwości, a także warunków nauki niosących radość z nowych doświadczeń – czyli to, co jakościowe przedszkola robią na co dzień!
Nikogo nie trzeba chyba przekonywać do różnorakich korzyści płynących ze znajomości języka obcego w stopniu porównywalnym do języka ojczystego. Ale zalety dwujęzyczności są ogromne i nie ograniczają się tylko do faktu opanowania języka obcego na bardzo wysokim poziomie. Dwujęzyczność wzmacnia nasze ogólne kompetencje językowe. Są to między innymi intensywność koncentracji, czas skupienia uwagi i kreatywność, świadomość językowa i sprawność posługiwania się językiem ojczystym.
Istnieje też szereg zalet które można by określić jako większe kompetencje poznawcze. Dwujęzyczne dzieci wypadają lepiej praktycznie we wszystkich testach umiejętności szkolnych. Dwujęzyczność zapewnia po prostu większy potencjał intelektualny. Przełomowe znaczenie dla badań nad dwujęzycznością miały badania przeprowadzone w 1962 roku przez E. Peala i W. E. Lamberta, w których dzieci dwujęzyczne osiągnęły lepsze wyniki od jednojęzycznych zarówno w werbalnych, jak i niewerbalnych testach. Na podstawie wyników tego eksperymentu Lambert stwierdził, że struktura inteligencji dzieci bilingwalnych charakteryzuje się wielostronnością i złożonością, co daje większą zdolność do przetwarzania informacji i rozwiązywania złożonych problemów. Ponadto, badania wskazują że osoby dwujęzyczne:

1. Są bardziej empatyczne i mają lepsze umiejętności interpersonalne i większą wrażliwość na innych. Mają też wyraźnie wyższe kompetencje społeczne.
2. Są bardziej kreatywne i zdolne do poszukiwania niestandardowych rozwiązań („thinking outside the box”). Zespół międzynarodowych badaczy, koordynowany przez Davida Marsha z Uniwersytetu Jyväskylä w Finlandii, doszedł do wnisku że istnieje związek miedzy wielojęzycznością a kreatywnością, gdyż wielojęzyczność poszerza dostęp do informacji, oferuje alternatywne sposoby organizowania myśli oraz postrzegania otaczającego świata.
3. Mają lepszą zdolność do myślenia krytycznego i rozwiązywania problemów.
4. Mają silne poczucie przynależności kulturowej, co z kolei ma pozytywny wpływ na ich samopoczucie, a nawet zdrowie psychiczne.

Istnieją też inne udowodnione korzyści zdrowotne płynące z dwu- i wielojęzyczności. Osoby posługujące się płynnie dwoma lub większą ilością języków łatwiej dochodzą do zdrowia po przebytych udarach mózgu i rzadziej zapadają na demencję oraz chorobę Alzheimera.

Jak widać, obecnie istnieje już wiele dowodów na to, że dwujęzyczność niesie ze sobą wiele korzyści, nie tylko tych językowych, ale także ogólnych korzyści poznawczych, społecznych, a nawet zdrowotnych.

Warto więc skorzystać z możliwości jaki niesie ze sobą edukacja dwujęzyczna. Jednak zanim się na nią zdecydujemy, warto sprawdzić, czy przedszkole na które się decydujemy jest prawdziwie dwujęzyczne, czy jest to raczej slogan reklamowy za którym niewiele się kryje.

Źródła:

Hanna Komorowska, Rozwój glottodydaktyki a kształcenie nauczycieli języków obcych, Postscriptum Polonistyczne nr 2(16), 2015

Hanna Komorowska, Kształcenie językowe w Polsce, Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, 2017.

Barbara Żakowska, Nauczania dwujęzyczne – krok ku edukacji międzykulturowej, Edukacja Humanistyczna nr 1 (30), 2014 Szczecin 2014.

Loretta Bertelle, Dwujęzyczność w świetle najnowszych badań naukowych, Lingwistyka Stosowana nr 4, 2011.

Kenji Hakuta, Rafael M. Diaz, The Relationship Between Degree of Bilingualism and Cognitive Ability, w: K. E. Nelson, Children’s Language, Vol. 5, Hillside, NJ, 1985.

Ng Bee Chin, Gillian Wigglesworth, Bilingualism: An Advanced Resource Book, Routledge, London and NY, 2007.

Tanya Golash‐Boza, Assessing the Advantages of Bilingualism for the Children of Immigrants, International Migration Review, vol 39, Issue 5.

Latham, Andrew S., The Advantages of Bilingualism, Educational Leadership, vol. 56 no. 3, Nov 1998.

Miguel Angel Muñoz, Does being bilingual make you smarter?, British Council, 23 June 2014.

Eric Bialystok, Reshaping the mind: The benefits of bilingualism. Canadian Journal of Experimental Psychology, 65, 2002.